İlerlemiş safhadaki akciğer kanserinin genelde en zor ve ağır yanı, beliren ağrılardır. Bu semptom hayat kalitesini ciddi derecede etkiler. Şayet ağrıya neden olan unsurlar, yani tümör ve metastazlar doğrudan tedavi edilemezse, etkili bir ağrı tedavisi alınacak en önemli önlemlerden biridir. Etkili bir ağrı tedavisi hayat kalitesini önemli derecede iyileştirelebilir.İyi bir ağrı terapisi hastanın kişisel ağrı durumuna göre ayarlanır. Hastanın hissettiği ağrı önemlidir. Bir ağrı terapisi iyi mi ve yeterli mi, buna hasta karar verir.
Bugün piyasada mevcut ilaçlarla ve metodlarla tümör ağrıları genellikle önemli derecede hafifletilmektedir. Tedavi mümkün olduğunca tablet veya damlayla uygulanır. Aşırı ağrılarda opioid denilen ilaçlar kullanılır. Opioid ilaçları morfinden türetilmiştir ve en etkili ağrı ilaçlarıdır. Bunlar artık şeklinde de satılmaktadır. Günümüzde opioid türü ilaçların kullanımı eskisine nazaran artmıştır ve bunların reçeteye yazılmaları da yine eskisine kıyasla daha az sorunludur. Ağrı diğer ilaçlarla istenilen derecede hafifletilemezse, daima opioid türü ilaçlar kullanılır.
İyi ve kalıcı bir ağrı hafifletilmesi için ilaçları öngörülen zaman planına göre vaktinde almak şarttır. Ağrılar yeniden belirdikten sonra ilacı almak yarayışlı değildir.
Şayet tabletler, damlalar veya flaster istenilen derecede etki etmezse veya hasta bunları kaldıramazsa, opioid türü ilaçlar sürekli infüzyon şeklinde zerk edilebilirler: Bir damara, deri altına veya bazı hallerde direkt omurilik çevresine verilebilir. Kullanılan kateter bir pompaya veya cildin altına yerleştirilmiş bir reserve sistemine bağlıdır ve ilacın sürekli zerkini mümkün kılar. Adına ‘hasta kontrollü ağrı terapisi’ denilen PCA yöntemiyle hastalar pompayı kendileri çalıştırabilir ve dozajı ihtiyaca göre ayarlayabilirler.
Kemikteki metastazlarının sebep olduğu ağrılar, ağrı odağına hedeflenmiş radyoterapiyle hafifletilebilir.
Sonradan bakım tıbben nasıl devem edecek?
Baş vuru yerleri
Birçok hastalar klinikten taburcu olup günlük hayata döndükten ve eve geldikten sonra nasıl davranacakları konusunda önceleri şüpheli ve bilgisiz olabilirler. Şayet terapi iyileştirme amacıyla uygulanabildiyse, iyileşme sürecini desteklemek ve hastalığın yeniden nüksetmesini önlemek için, hasta kendisinin nasıl katkıda bulunabileceği hakkında sorularla karşı karşıyadır.
Şayet tümörü tamamıyla imha etmek mümkün olmadıysa, gelişmenin nasıl olacağı, icabında şikayetlerin nasıl hafifletilebileceği, içinde bulunulan bu zor durumun üstesinden gelebilmek için kimlerin yardım edebileceği soruları ortaya çıkar.
Sonradan bakım hastaları geniş kapsamlı desteklemeyi amaçlamaktadır. Sonradan bakım şu konuları içermektedir: Sonradan bakım muayeneleri, psikolojik ve sosyal bilgilendirme ve yardım, hastalıktan ve terapiden kaynaklanan belirtilerin önlenmesi ve hafifletilmesi, ve rehabilitasyon önlemleri.
Hastalıkla ilgili sorularda sonradan bakım devresinde hastanın doktoru onun muhatabıdır. Onun görevleri arasında hastanın akrabalarına ve yakınlarına hastalığın sonuçları ile başedebilmek için onlara destek görevi de vardır. Hekim hastasını ihtiyaç halinde psikologlara ve danışma merkezlerine yönlendirebilmelidir. Tavsiye edilecek psikolog ve danışma merkezleri kanser hastalarının bakımı ve desteklenmesi konusunda uzman olmalıdır Sonradan bakım randevusu ayrıca sosyal hukuki ve mesleki durumu ilgilendiren soruları sorabilmek için de bir imkan teşkil eder. Hastanın hekimi/doktoru bu çerçevede özel sorular için yetkili yerleri ve danışmanları hastaya söyleyebilmelidir.
Sonradan bakım muayeneleri
Sonradan bakım muayeneleri, ilk tedaviden sonra önceleri kısa zaman aralıklarıyla, sonradan uzun zaman aralıklarıyla yapılır. Bunların amacı tedavi edilmesi gereken terapi sonuçlarını tanıyabilmek ve etkili terapisi mümkün olan muhtemel bir yeniden nüksetme olayını erkenden teşhis edebilmektir.
Yeniden nüksetmenin teşhisi
Önemli olan sonradan bakım muayenelerinden elde edilecek bulgulardan, icabında yeniden bir nüksetme tesbitinden, hasta için sonuçta faydalı olacak hareketlere gecilebilimesidir: yaşamın muhtemelen uzatılması veya en azından komplikasyonlara karşı önlem ve yaşam kalitesini iyileştirebilmesi gibi.
Hastalık sadece akciğerde yeniden yerel olarak sınırlı belirirse veya sınırlı tek bir metastazın nüksetmesi durumu mevcut ise, yeniden bir terapi tekrar iyileşme veya uzun süre tümörsüz yaşama vaad eder. İşte bu sebepten tümör tamamen küçültülebildiyse hastalığın yerel olarak sınırlı belirdiği veya tek bir metastazın oluştuğunun mümkün olduğu kadar erken farkedilmesi çok önemlidir.
Şayet birden fazla metastaz oluşmuşsa, artık hastalık iyileştirilemez. Buna rağmen uygulanacak yeni bir terapi ile kalan yaşama süresinin uzatılması sağlanabilir. Burada ön planda yaşama süresinin uzatılabilmesi hedefinin yanısıra tümör büyümesinin sebep olduğu komplikasyon ve şikayetlerle mücadele etmek ve hastanın yaşam kalitesini biraz daha yükseltmek amaçlanır. Bu amaca radyoterapi ve kemoterapi ile ulaşılabilir. Bunlara ek olarak sadece beliren semptomlara yönelik önlemler ve etkili bir ağrı terapisi uygulanır.
Sonradan bakım randevuları
Uzman kuruluşların çalışma yönetmelikleri, sonradan bakım muayenelerinin nasıl ve hangi zaman aralıklarıyla uygulanacağı hakkında bir çerçeve belirlemiştir:
• Tümörün cerrahi olarak tamamen alınmasından sonra, iyileştirme amaçlı radyoterapi veya kemoterapi uygulandıktan sonra ve bunun neticesinde tümör tamamen geriletilebilmiş ise, terapinin bitmesinden altı hafta sonra klinikte ilk muayene yapılır. İlk muayenede önce operasyondan ve radyoterapiden sonra belirebilecek muhtemel neticeler ve fonksiyon bozuklukları ön plandadır. Doktor hastasına genel durumunu ve şikayetlerini sorar, örneğin nefes darlığı, öksürük, balgam, ses kısıklığı, kilo kaybı ve ağrıları sorar. Ayrıca kalbi ve akciğeri dinler ve iskelete vurarak onu muayene eder. Bu vurmalar hastanın ağrı hissetmesine yol açıyorsa, sebebi kemik metastazları olabilir. Doktor ayrıca boğaz, kürek kemiği ve koltuk altındaki lenf düğümlerinin büyüme yapıp yapmadıklarına bakar.
• Muayene programının içerisinde, göğüs bölgesinin röntgen filminin çekilmesi ve mümkünse üst karın organlarının ultrasonla muayenesi bulunur. Laboratuvar araştırmaları kan sedimantasyonu, kan tablosu ve karaciğer fonksiyonu hakkında genel bilgiler veren unsurlarla ve kemikteki metabolizma hareketini incelemekle sınırlıdır.
• Tümör markeri tespit edilmesi genel bir tavsiye değildir. Eğer daha terapiye başlamadan önce yüksek tümör markeri değerleri tespit edilebildiyse, ancak bu kapsamda yeniden tümör markeri tesbiti bir anlam taşıyabilir. Buna rağmen onlardan çıkan ifade yine de sınırlıdır ve hasta için olumlu gelişmelere hemen hemen hiç zemin teşkil etmez.
• Yukarıda izah edilen program ilk iki sene içerisinde küçük hücreli olmayan kanserde her üç ayda bir yapılır, bunu takip eden sonraki üç yıl içerisinde altı ayda bir tekrarlanır ve birinci planda akciğerde yerel bir nüksetmenin farkedilebilmesini veya örneğin böbreküstü bezleri bölgesinde tümör yerleşip yerleşmediğinin tespitini amaçlar.
• Bu bedeni muayenin dışında, cerrahi olarak kesilip alınamıyacak metastaz “aranması”, anlamsızdır, çünkü “erken tanıma” hastaya bir fayda sağlamaz.
• Beş sene boyunca hastalık nüksetmediyse, bu muayenelerin yalnız senede bir defa yapılması tavsiye olunur.
Yorum Gönder